Publiek-private weerbaarheid: wat Denemarken Nederland leert over drones en infrastructuur

Op maandagavond 22 september 2025 werden de luchthavens van Kopenhagen en Oslo urenlang ontregeld door meerdere drones die het luchtruim binnendrongen. Deense premier Mette Frederiksen sprak toen van "de ernstigste aanval op onze infrastructuur tot nu toe". Het incident maakte pijnlijk duidelijk hoe relatief eenvoudige middelen een vitale sector plat kunnen leggen.

Twee dagen later, op woensdagavond 24 september, volgden nieuwe incidenten. Ditmaal boven Jutland: Aalborg Airport ging drie uur dicht en er waren meldingen bij Esbjerg, Sønderborg en vliegbasis Skrydstrup. Deense ministers benadrukten dat het "systematisch" lijkt en dat de drones vermoedelijk van een professionele partij afkomstig zijn. Daarmee is duidelijk dat het niet om een geïsoleerd incident gaat, maar om een bredere campagne die angst en ontwrichting zaait.

Voor Nederland is dit een waarschuwingssignaal. Met Schiphol, de Rotterdamse haven en offshore windparken liggen vergelijkbare doelwitten voor het grijpen. Deze opeenvolging van aanvallen illustreert hoe acties onder de oorlogsdrempel onze economie en samenleving kunnen raken, zonder dat artikel 5 van de NAVO wordt ingeroepen.

Statelijke actoren benutten de 'grijze zone': acties die ontwrichten en intimideren, maar net onder de drempel blijven van een formele oorlogsverklaring. Drones passen perfect in dat patroon. Ze zijn goedkoop, lastig te detecteren en flexibel inzetbaar, zowel in de lucht als onder water.

Europa zag in 2018 al de gevolgen toen een drone boven Gatwick Airport leidde tot de annulering van 1.000 vluchten en een schadepost van circa €60 miljoen. Volgens de Europese luchtvaartautoriteit EASA werden er in 2024 meer dan 2.000 drone-incidenten rond luchthavens geregistreerd. De recente incidenten in Denemarken bevestigen dat dit risico inmiddels ook in Noordwest-Europa structureel aanwezig is.

Nederland is door zijn open economie en ligging in de Noordzee-regio extra kwetsbaar. Onze infrastructuur is sterk verweven - onderling, met de rest van Europa en met internationale netwerken. Daardoor kan een incident in één sector snel doorwerken naar de rest van de samenleving.

• Luchtvaart: Een stillegging van vier uur op Schiphol kost luchtvaartmaatschappijen en toeleveranciers naar schatting tientallen miljoenen euro's per dag. Ook reputatieschade richting reizigers en handelspartners is aanzienlijk.
• Havens: Een drone-incident in de Rotterdamse haven kan containerstromen blokkeren. Gezien dat 36% van het Europese containerverkeer via Rotterdam loopt, is de ontwrichtende potentie enorm.
• Energie: Offshore windparken en Noordzee-kabels zijn lastig te beveiligen, zeker in de uitgestrekte en dynamische omgeving van de zee. Verstoring kan leiden tot regionale black-outs en forse herstelkosten.
• Telecom en datacenters: Onze digitale ruggengraat is gebouwd op internationale datakabels en hubs die vaak onzichtbaar en kwetsbaar zijn.

Het NCTV waarschuwt dat sabotage en spionage door statelijke actoren de meest urgente dreigingen vormen voor deze sectoren. Ook de MIVD signaleert toenemende buitenlandse belangstelling voor energie- en offshore-infrastructuur.

De Deense ervaring laat zien dat de overheid een actieve rol moet spelen, maar dat zij het niet alleen kan. De sleutel ligt in samenwerking met private partijen die het grootste deel van de infrastructuur beheren.

Concreet kunnen organisaties nu al:

• Luchthavens: redundante detectiesystemen installeren (radar + RF) en noodprotocollen oefenen waarin duidelijk is wie het besluit neemt om vluchten stil te leggen.
• Havenbedrijven: scenario's uitwerken voor droneblokkades boven terminals, inclusief tijdelijke omleidingsroutes en versnelde douaneprocedures.
• Energie-exploitanten: aandacht besteden aan de bescherming van onderzeese infrastructuur, redundante kabelverbindingen inbouwen en herstelcapaciteit regelmatig testen.
• Telecom & datacenters: structurele tests uitvoeren van back-uplijnen en redundantie, inclusief afspraken met leveranciers voor blackstart-scenario's.

Dit zijn geen abstracte ideeën, maar praktische maatregelen die organisaties direct kunnen toepassen en oefenen.

Proximities ondersteunt organisaties in dit proces door expertise direct te vertalen naar toepasbare maatregelen:

• Met dreigingsbeelden die per sector inzicht geven in welke aanvalspatronen relevant zijn, welke actoren erachter zitten en wat hun capaciteiten zijn.
• Via inlichtingen en monitoring die afwijkend en verdacht gedrag vroegtijdig signaleren, zodat escalatie kan worden voorkomen.
• Door crisismanagement-oefeningen waarin bestuurders en operationele teams realistische scenario's doorlopen, van dronezwermen tot sabotage van kabels.
• En met security by design-begeleiding bij het bouwen van nieuwe infrastructuur, zodat organisaties voorbereid zijn op de dreigingen van overmorgen.

Deze diensten zijn niet losstaand, maar sluiten aan bij de vragen die bedrijven zich nu stellen: Wat betekent dit voor mijn sector? Hoe beperk ik de financiële schade? Hoe blijf ik operationeel onder druk? Hoe bescherm ik mijn mensen, assets, informatie en reputatie?

Wat betekent dit voor Nederland?

De opeenvolgende incidenten in Denemarken tonen dat hybride aanvallen geen hypothetische dreiging meer zijn. Ze zijn reëel, dichtbij en zowel economisch als maatschappelijk ontwrichtend. Voor Nederland betekent dit dat publiek en privaat gezamenlijk moeten optrekken.

De urgentie is duidelijk: alleen door nu te investeren in detectie, scenario-oefeningen en robuust ontwerp kunnen we voorkomen dat een vergelijkbare aanval Nederland onverwacht ontregelt. Preventieve samenwerking is geen optie meer, maar een noodzaak.

1. NOS, Deense premier: drones grootste aanval op onze infrastructuur tot nu toe, 23 september 2025.
2. NOS, Drones boven Denemarken van professionele partij, lijkt iets systematisch, 25 september 2025.
3. BBC, Gatwick drone disruption cost airlines £50m, 2019.
4. EASA, Annual Safety Review 2024.
5. Havenbedrijf Rotterdam, Jaarverslag 2024.
6. MIVD, Jaarverslag 2024.