De Rotterdamse haven als veiligheidsvraagstuk

De Rotterdamse Zeehavenpolitie publiceerde recent een rapport waarin statelijke actoren zoals Rusland en China expliciet worden genoemd als actieve dreigingsfactoren binnen het havengebied. Volgens het rapport worden sabotage, spionage en economische beïnvloeding steeds vaker zichtbaar. Dat de politie deze risico's nu zo openlijk benoemt, is ongebruikelijk - Nederlandse veiligheidsdiensten kiezen meestal voor terughoudendheid. Deze koerswijziging duidt erop dat de dreiging niet incidenteel is, maar structureel.

De Rotterdamse haven vormt een knooppunt van energie, defensielogistiek en datatransport. Dit maakt het een logische plek waar actoren met geopolitieke motieven proberen invloed uit te oefenen. Dit blijkt uit de affaire van het vrachtschip Scanlark: een schip met Russische bemanning dat in Kiel door Duitse politieagenten werd onderschept. Aan boord werden vijf Russischsprekende mannen, 360-graden camera's en GPS-antennes gevonden. Het schip werd verdacht van functioneren als spionageschip en mobiele basis voor drone-operaties en had voorafgaand aan de inval in de Rotterdamse haven gelegen.

De situatie in Rotterdam staat niet op zichzelf. In andere Europese landen zijn spionageschepen en sabotageacties waargenomen, vaak indirect gelinkt aan Russische of Chinese belangen. In Duitsland werden drones gesignaleerd boven militaire installaties. In Polen en Litouwen werden netwerken opgerold gericht op het verstoren van logistieke ketens en het saboteren van infrastructuur. Deze operaties vinden plaats onder de drempel van gewapend conflict.

Wat opvalt in deze tactieken is de gelaagdheid. Acties verlopen via tussenpersonen, online rekrutering of economische structuren. China wordt vooral genoemd vanwege de combinatie van technologie, marktmacht en fysieke aanwezigheid in havenlogistiek. De AIVD waarschuwt voor datadiefstal en beïnvloeding via dual-use infrastructuur. Het risico zit niet alleen in sabotage, maar ook in afhankelijkheid en informatiestromen.

Voor Nederlandse bedrijven die opereren in havengebieden zoals Rotterdam, Eemshaven of Vlissingen, betekent dit dat zij onbedoeld onderdeel zijn geworden van een breder geopolitiek spanningsveld. Niet omdat zij zelf als organisatie doelwit zijn, maar omdat hun bedrijfsprocessen en infrastructuur interessant zijn voor actoren die grip willen krijgen op logistieke of digitale knooppunten.

De Havenscan maakt duidelijk dat dit risico verder gaat dan traditionele criminaliteit. Jongeren die via Telegram worden geronseld als uithalers kunnen net zo goed benaderd worden voor observatie of sabotage. Schepen met verdachte bemanningswissels of drones boven tankopslaglocaties zijn signalen die niet genegeerd mogen worden. Dit raakt niet alleen politie en overheid, maar ook bedrijven die verantwoordelijk zijn voor operationele continuïteit en veiligheidsprocessen.

Voor organisaties betekent dit een heroriëntatie van risicobeheer. Het vraagt om het integreren van geopolitieke scenario's in bedrijfsvoering en samenwerking met publieke partners in informatie-uitwisseling, monitoring en preventie.

De uitdaging is niet het herkennen van een dreiging, maar het maken van een vertaalslag naar werkbare maatregelen. In plaats van te wachten is het zaak proactief te bouwen aan veerkracht. Daarvoor is een combinatie nodig van inzicht, monitoring en scenario-denken.

Proximities ondersteunt organisaties via drie concrete trajecten. In de eerste plaats door het ontwikkelen van dreigingsbeelden op maat, gericht op logistieke ketens, bemanningsstructuren en technologie-afhankelijkheden. Ten tweede door inlichtingen en monitoring in te richten rondom havenlocaties, gericht op signalering van beïnvloeding of sabotage. En tot slot door Security by Design toe te passen bij de aanleg of vernieuwing van infrastructuur, met aandacht voor geopolitieke scenario's, redundantie en herstelcapaciteit. Dit zijn geen theoretische oefeningen, maar maatregelen die direct toepasbaar zijn in bestaande of geplande processen.

Kleine incidenten kunnen onderdeel zijn van een groter patroon. Sabotage begint zelden spectaculair. Juist in de ogenschijnlijk onschuldige details zoals een drone, een bemanningswissel of een ongebruikelijke vraag ligt de ware test. Het gaat er niet om of je risico's ziet, maar of je ze op tijd herkent.

1. Zeehavenpolitie Rotterdam, Havenscan nr. 03 – Statelijke Dreigingen, juni 2025
2. AIVD, Dreigingsbeeld Statelijke Actoren (DBSA), 2024
3. MIVD, Jaarverslag 2024, aangevuld met onderzoeksdata Pointer/KRO-NCRV
4. Clingendael Instituut, Chinese invloed in Europese havens, 2023
5. Europol, SOCTA 2025 – Serious and Organised Crime Threat Assessment
6. Proximities, Security by Design projectdocumentatie, 2025